BAYRAM PAŞA KİMDİR?
İstanbul’un Davutpaşa semtinde doğan ama doğum tarihi bilinmeyen Bayram Paşa’nın babasının adı Kurd Ağa, ailenin menşei ise Amasya’nın Ladik kasabası olarak geçiyor. Bayrampaşa sırasıyla; Yeniçeri Kethüdası (1623) Mısır Valisi (1625) Divan-ı Hümayum Veziri (1628) Rumeli Beylerbeyi 4. Murat’ın 2. Veziri İstanbul Kaymakamı 1637’de sadrazam olmuştur. Yeniçeri Ocağı’nda yetişen Bayram Paşa 1623’de Yeniçeri Ağası oluyor. Osman Tarih Kütüğü’nde de adına 1622 yılındaki “Turnacıbaşı Bayram Ağa” diye rastlanıyor. Bayram Paşa, Sultan I. Ahmed’in kızlarından Hanzade Sultan ile evlendi. Beyazıt’ta bir sarayda oturan Hanzade Sultan’ın bir düğün alayı ile sarayından alınıp Bayram Ağa’ya götürüldüğü anlatılıyor. Yeniçeri Ocağı’ndan Turnacıbaşı rütbesinde bir zabit olan Bayram Ağa’nın kendisine vezirlik bile verilmeden bir sultanla evlendirilmesini tarihçiler “istisnai bir vaka” olarak değerlendiriyorlar.

Bir rivayete göre bunun tek nedeni, Turnacıbaşı ağanın emsalsiz bir erkek güzeli olması. Evet, tarih kitaplarında Bayram Paşa’nın son derece yakışıklı bir erkek olduğu ve Hanzade Sultan’ın da Bayram Ağa’nın endamına aşık olduğu yazıyor. Devrin padişahı Sultan Osman da (Genç Osman) kızkardeşini yeniçerisine kavuşturdu. Üstelik Yeniçeri Bayram Ağa’ya rahat yaşayabilmesi için bir de saray tahsis edildi. Bayram Paşa’yı tarih kitapları öve öve bitiremiyorlar aslında. Onun için gayet ciddi, akıl yolunda yürümesini bilen, vakarlı, otoriter, bir adam deniliyor. 1625 yılında Mısır valisi tayin edilen Bayram Paşa, üç buçuk yıl orada kalıyor. Mısır Valiliğinde halk tarafından, işbilir, hak tanır ve adil devlet adamı olarak saygı gördü. 1628 yılında Divan-ı Humayun’a altıncı vezirlikle alınan Bayram Paşa, zamanın kıskanç ve hırslı sadrazamı Hüsrev Paşa’yı kendisine rakip görünce onun hışmına ugradı. Hüsrev Paşa, o denemde yaşanan yolsuzlukları, fitneye, teşvik iddiasıyla Bayram Paşa’nın üzerine attı ve bugünün tabiriyle rakibini ekarte etti. Dahası, Sultan IV. Murad bile eniştesi Bayram Paşa’nın masum olduğunu bildiği halde onu müdafa edemedi. Bayram Paşa tevkif edilip bir hafta Yedikule Zindanı’nda yattı ve hazine mallarına el koydu. Hüsrev Paşa’nın pençesinden eniştesini zar zor kurtaran IV. Murad onu tekrar kubbe veziri tayin etti. Sultan IV. Murad’ın en yakın dostu olan Bayram Paşa, 1635 yılında İstanbul Kaymakamı tayin edildi. Şehri çeviren kale duvarlarına içerden ve dışardan yapılan ne kadar bina varsa istimlak ederek yıktırdı ve tarihi surları tamir ettirdi. Bayram Paşa su sıkıntısı çeken memleketi Amasya’ya kendi kesesinden ödeyerek su getirdi ve bir de mevlevihane yaptırdı. 1637 yılında sadrazam ilan edilen Bayram Paşa 1638 yılında IV. Murad ile Bağdat seferine giderken Urfa’ya yakın Colab mevkisinde beyin kanaması ya da kalp krizi geçirerek öldü. Ölüm tarihiyle ilgili kaynaklarda farklı bilgiler varsa da bu tarih “Bağdat Seferi Menzilnamesi”ndeki kayda göre 16 Rebiülahir 1048’dir (27 Ağustos 1638).

Bayrampaşa hayattayken hazırlattığı Haseki Bayrampaşa Külliyesi içindeki türbesine defnedilmiştir. Bayram Paşa’nın en büyük hatalarından biri olarak tarih kitapları devrin büyük hiciv ustası Nef’i’yi haksız olarak idam ettirmesini gösterirler. Tarihçilerin kaleme aldığı olay şöyle gerçekleşiyor; Sultan Murad nedimleri arasında bulunan Nef’i’ye “taze bir hicvin yok mu?” diye sorar. Şair de Bayram Paşa hakkında yazdığı hicvi padişaha verir, Sultan Murad şiiri takdir eder gibi görünse de yazılan hiciv çok ağırdır ve şairin idamına izin verir. Bayram Paşa şairi sarayına davet eder ve sarayın odunluğunda boğdurarak öldürtür. Bayram Paşa’nın adı bir başka cinayetle daha anılır. Sultan Murad’ın kardeşleri Şehzade Beyazıd ile Şehzade Süleyman onun nezareti altında idam edilmişlerdir. Bayrampaşa İstanbul dışında da bir çok eser bırakmıştır. Bunlardan bazıları; - Amasya’da Mevlevihane, Kervansaray, Su Yolu - Birecik’de Top Dökümhanesi - Niğde’de Han ve Dükkanlar - Adana, Konya Ereğlisi, Seyitgazi ve o zamanki osmanlı sınırları içinde bulunan bir çok yerde han, hamam, camii - Rumeli Eğridere kalesi onarımı - İstanbul’un Fatih semtinde cami, Ayasofya civarında Konak, Kuzguncuk’ta Yalı ve Piri Paşa Hanını yaptırmıştır. - İstanbul’da yapılması düşünülen nüfus sayımı için şehrin etrafındaki surların iç ve dışındaki düzensiz ve usulsüz yapılan yerleşmeleri istimlak ettirdi ve yıktırdı. Tarihi surları tamir ettirmiş ve dış yüzlerini boyatmıştır.